Eş Potansiyel Bara Nedir? Elektrik Panolarında Hayati Önemi

Elektrik sistemlerinde güvenlik, binaların ve tesislerin en kritik ihtiyaçlarından biridir. Eş potansiyel bara, özellikle aşırı elektrik yüklemesi durumunda yangın gibi büyük felaketlerin önlenmesinde hayati bir rol oynamaktadır. IEC 62305 standartları kapsamında 4'lü korumanın vazgeçilmez bir parçası olan bu sistem, hastane, okul ve fabrika gibi her türlü elektrik tesisinde zorunlu hale gelmiştir.

Topraklama barası olarak da bilinen bu sistem, tesis içerisindeki tüm topraklama sistemlerinin birbirine bağlanmasını sağlayarak, herhangi iki nokta arasında oluşabilecek tehlikeli gerilim farklarını önler. Ayrıca bina temeli, iletişim kutusu, su boruları, asansörler ve yıldırım düşmesine karşı koruma gibi kritik sistemlerin güvenli bir şekilde topraklanmasını sağlar. Bu nedenle, modern elektrik altyapısının vazgeçilmez bir bileşeni haline gelmiştir.

Eş Potansiyel Baranın Temel Yapısı

Eşpotansiyel bara temel olarak, %99.9 oranında elektrolitik saf bakırdan üretilen iletken bir baradan oluşmaktadır. Özellikle, standart olarak cıvata, izolatör ve montaj ayağı dahil olarak temin edilir. Bara boyutları genellikle 30x3 mm'den başlayarak 50x6 mm'ye kadar değişen ölçülerde üretilmektedir.

Sistemin ana bileşenleri arasında bakır veya galvaniz kaplı baralar bulunur. Bakır baralar, maksimum iletkenlik sağlarken, galvaniz kaplı olanlar da topraklama yönetmeliği açısından uygundur. Ayrıca, özel uygulamalar için kalay kaplı baralar da tercih edilebilmektedir.

Bağlantı noktaları açısından, standart bara delikleri 8.5 mm çapında olmakla birlikte, özel sipariş durumunda boyutları ve bağlantı özellikleri değiştirilebilmektedir. Baralar, uzunluk olarak genellikle 200 mm ile 500 mm arasında değişen ölçülerde üretilir ve bağlantı noktası sayısı 4 ile 13 arasında değişmektedir.

Sistemin temel yapısında dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan biri, farklı metallerin bağlantısıdır. Bu nedenle, dış ortam ve lokal eşpotansiyelleme için özel kapaklı baralar tercih edilmelidir. Sistemin güvenilirliği açısından, tüm metal aksamların, enerji ve data hatlarının eş potansiyelde olması büyük önem taşır.

IEC EN 62561 standardına uygun olarak üretilen eş potansiyel baralar, yıldırım ve aşırı gerilimden korunma sisteminin vazgeçilmez bir parçasıdır. Özellikle, spark gap sönümleyici parafudrların kullanılması ve B sınıfı, C sınıfı ve D sınıfı AG Parafudr uygulamaları ile sistem bütünlüğü sağlanır.

Elektrik Panolarında Güvenlik Rolü

Elektrik panolarında eş potansiyel bara sistemi, can ve mal güvenliği açısından kritik bir role sahiptir. Özellikle, insanların farkında olmadan iki iletken arasında köprü durumuna gelebileceği çalışma alanlarında, bu sistem hayati önem taşır. Bunun yanında, elektrik tesislerinde yıldırım ve aşırı gerilim olaylarına karşı da etkin bir koruma sağlar.

Sistem, elektriksel güvenliğin temelini oluşturarak muhtemel hata durumlarında elektrik beslemesini keser ve elektriğin insan üzerinden akmasını engeller. Ayrıca, işyerinde bulunan makine gövdeleri, elektrik panoları, her tür metal borular ve kapı-pencere metal aksamları mekanik olarak korunmuş topraklama iletkenleri ile eş potansiyel barada birleştirilerek, bina topraklama tesisatı ile irtibatlandırılır.

Eş potansiyel bara sisteminin en önemli özelliklerinden biri, bir hata akımı oluşsa dahi, her noktadaki potansiyelin aynı değerde olmasını sağlamasıdır. Böylece, elleriyle iki farklı noktayı köprüleyen kişi üzerinden akım akmayacağı için elektrik çarpması riski ortadan kalkar. Özellikle büyük güçlü makinelerde çalışan personelin güvenliği için, üzerinde durduğu zeminin yalıtılması önerilir.

Sistemin güvenlik açısından bir diğer önemli rolü, statik elektrik oluşumunu engellemesidir. Bu sayede, özellikle patlayıcı ortamlarda büyük risk oluşturan statik elektrik kaynaklı yangınların önüne geçilir. Bununla birlikte, yıldırım düşmesi durumunda gelen elektrik akımının çeşitli iletkenler ile anında toprağa iletilmesini sağlayarak, hem cihazların hem de can güvenliğini korur.

Güvenlik standartları gereği, büyük ve küçük işyerlerinde yılda bir kez mutlaka "elektrik tesisat güvenliği" ve "topraklama tesisatı periyodik ölçümü" denetimi yapılmalıdır. Bu denetimler, sistemin sürekli olarak etkin çalışmasını ve güvenlik seviyesinin korunmasını sağlar.

Kurulum ve Test Süreçleri

Montaj ve kurulum sürecinde, eş potansiyel bara sisteminin doğru şekilde tesis edilmesi büyük önem taşır. ISO 9001:2008, ISO 14001:2004 ve ISO 18001:2014 belgelerine sahip firmaların gerçekleştirmesi gereken bu işlem, SMM büro tescil belgesi ve "Elektrik 1 kV Üstü ve 1 kV Altı Tesisler topraklama yetkilendirme belgesi" gerektirir.

İniş iletkenleri, mümkün olan en kısa yoldan toprağa indirilmeli ve keskin bükümler yapılmamalıdır. Standartlara göre, iletkenler bir metre aralıklarla yüzeye monte edilmeli ve ek yapılması durumunda termokaynak kullanılmalıdır. Test klemensi, muhafaza borusunun 10 cm üzerine yerleştirilmeli ve plastik kapak içinde, bakır veya pirinç malzemeden üretilmiş olmalıdır.

Periyodik kontrol ve ölçümler açısından, elektriksel ölçüm ve kontroller belirli aralıklarla yapılmalıdır. Bu işlemler sırasında termal kamera ile özel kontrol işlemi ve uzaktan ölçüm yapan cihazlar kullanılır. Ayrıca, tesisatın kaçak akıma karşı topraklama çalışması kontrol edilir ve elektriksel ölçüm cihazı ile iletkenlik seviyesi ölçülür.

Sistem kurulumunda, tüm topraklamalar ve metal bölümler eş potansiyel baraları ile birbirine bağlanmalıdır. Özellikle, iletişim sistemi topraklayıcısı, binanın temel topraklaması, iletişim kablolarının iletken dış kılıfları ve binanın çelik hasır konstrüksiyonu gibi kritik noktalar birbirine bağlanır.

Sonuç

Sonuç olarak, eş potansiyel bara sistemleri modern elektrik tesisatlarının vazgeçilmez bir güvenlik bileşeni haline gelmiştir. Özellikle hastane, okul ve fabrika gibi kritik tesislerde, sistem can ve mal güvenliğini sağlamada kilit rol oynamaktadır.

Sistemin bakır veya galvaniz kaplı baralardan oluşan yapısı, yıldırım ve aşırı gerilim durumlarında etkin koruma sağlar. Böylece elektrik panolarında oluşabilecek tehlikeli gerilim farklarını önleyerek, çalışanların ve ekipmanların güvenliğini garanti altına alır.

Doğru kurulum ve düzenli test süreçleri, sistemin etkinliğini sürdürmesinde büyük önem taşır. Ayrıca yıllık periyodik kontroller ve ölçümler sayesinde, tesisat güvenliği sürekli olarak denetim altında tutulur. Bu kapsamlı yaklaşım, elektrik sistemlerinde maksimum güvenlik ve performans sağlar.

Elektrik tesisatlarında eş potansiyel bara kullanımı, sadece bir güvenlik önlemi değil, aynı zamanda modern binaların temel gereksinimlerinden biridir. Standartlara uygun kurulum ve bakım ile sistem, uzun yıllar boyunca güvenilir koruma sağlamaya devam edecektir.