Elektrik Kaçaklarından Korunmak İçin Doğru Topraklama Yöntemleri

Elektrik ile çalışan cihazlarımızın güvenliği için topraklama yöntemleri hayati bir önem taşır. Günlük yaşantımızda karşılaşabileceğimiz elektrik çarpması tehlikesi, doğru önlemlerle en aza indirilebilecek ciddi bir risktir. Biz bu yazımızda, elektrik kaçaklarının nasıl önlenebileceğini ve can güvenliğinizi nasıl sağlayabileceğinizi anlatacağız.

Elektrik Kaçakları Neden Tehlikelidir?

Elektrik kaçakları, elektrik enerjisinin kontrolsüz bir şekilde istenmeyen alanlara sızmasıyla oluşan ve ciddi tehlikeler barındıran durumlardır. Prizlerin ısınması, sigortaların sık sık atması gibi belirtilerle kendini gösterebilmektedir. Bu sebeple, elektrik çarpması riskini artırarak kalp durması ve solunum yetmezliği gibi hayati sorunlara neden olabilmektedir. Dünya genelinde her yıl binlerce kişinin bu nedenle hayatını kaybettiği, özellikle çocuk ve gençlerin daha fazla etkilendiği rapor edilmiştir. Ayrıca elektrik kaçakları, bakımsız kablolar ve aşırı yüklenen sistemler nedeniyle yangın riskini de artırmaktadır. Sadece 2007 yılında İstanbul’da çıkan 23.778 yangının 13.568’inin elektrik kaynaklı olduğu tespit edilmiştir.

Bunun yanında elektrik kaçağı, cihazlarınızın zarar görmesine ve kullanılamaz hale gelmesine neden olabilmektedir. Elektrik kaçağının olduğu ortamlarda metal yüzeyler elektrik yüklü hale gelebilmektedir. Bu yüzeylere dokunan kişiler tehlike altındadır. Bu gibi riskleri en aza indirmek için topraklama yöntemleri büyük önem taşır. Etkili bir topraklama sistemi, kaçak akımların güvenli bir şekilde toprağa iletilmesini sağlar. Topraklama ne işe yarar diye düşünürsek, öncelikle elektrik çarpmalarına, yangınlara ve cihaz hasarlarına karşı koruma sağlar. Ayrıca farklı ihtiyaçlara göre seçilen topraklama çeşitleri ile bu tehlikeler önlenebilmektedir.

Doğru Topraklama Yöntemleri Nelerdir?

Güvenli bir elektrik tesisatı için topraklama yöntemleri doğru seçilmelidir ve uygulanmalıdır. Topraklama sisteminin seçimi, kullanılan iletkenin özelliklerine göre yapılmaktadır. Bu seçim topraklama işleminde büyük rol oynar.

Topraklama çeşitleri arasında en yaygın kullanılanı çubuk elektrodla yapılan topraklamadır. Bu yöntemde en az 2-3 adet iletken çubuk kullanılmaktadır. Çubukların çapı, alandaki elektrik akımı tehlikesine göre 12 mm ile 25 mm arasında değişebilmektedir. Tek uzun çubuk yerine birden fazla çubuk kullanmak daha güvenlidir. Çünkü çubuklardan biri arızalandığında sistem çalışmaya devam eder.

Levha elektrodu ile topraklama sisteminde çubuk yerine levha kullanılmaktadır. Bu levhalar en az 1.5 mm bakır veya 3 mm galvaniz levha olmalı ve yüzey alanları en az 0.5 m² olmalıdır. Önemli bir nokta, levhanın temas ettiği toprağın elenmiş olması ve içinde kum veya kırılmış taş bulunmamasıdır.

Şerit elektrod ile yapılan topraklamada ise bakır şerit kullanılmaktadır. Şerit yuvarlak ise çapı en az 8 mm, lama ise boyutları minimum 25x2 mm olmalıdır. Uzunluğu ise en az 20 m olmalı ve etrafındaki toprak elenmiş olmalıdır.

Diğer topraklama yöntemleri arasında:

• Kazayağı biçiminde topraklama: Toprağın 80 cm derinliğine yelpaze şeklinde üç dal halinde kazılmış kanallarla yapılmaktadır.
• Yer altı su boruları ile topraklama: En az 50 m uzunluğunda olmalı ve PVC kısımları bulunmamalıdır.
• Bina ihata elektrodu ile topraklama: İzolasyonsuz bir iletkenle binanın çevresi sarılmakta ve elektrodlarla topraklanmaktadır. Elektrodlar arası mesafe en az 3 m olmalıdır.

Topraklama doğru şekilde yapıldığında ölümcül elektrik çarpmalarını önlemektedir. Bu nedenle topraklama yöntemleri seçilirken toprağın yapısı, nem oranı ve kullanım alanının gereksinimleri dikkate alınmalıdır. Topraklama direncinin düşük olması, sistemin etkinliğini artırır. Ayrıca yıldırım gibi atmosferik elektrik boşalmalarında ortaya çıkabilecek riskleri azaltmaktadır.

Topraklama Sisteminin Doğru Kurulumu İçin Dikkat Edilmesi Gerekenler

Etkili bir topraklama sistemi kurmak sadece doğru malzeme seçimi değildir. Teknik detaylara da dikkat edilmesini gerektirir. Topraklama yöntemleri ne kadar iyi seçilirse seçilsin, kurulum sırasında yapılan hatalar sistemin tüm güvenliğini tehlikeye atabilmektedir.

Öncelikle topraklama kablosu kesiti doğru seçilmelidir. 35 mm²'den büyük faz kesitinde toprak kesiti, faz kesitinin yarısı olmalıdır.

Topraklama çubuğu, bakır veya galvanizli çelikten yapılmalıdır ve en az 1 metre derinliğe gömülmelidir. Toprağın nemli olması ölçüm ve kurulum için önemlidir; kuru toprak durumunda su dökülerek nemlendirme sağlanabilmektedir.

Yüksek direnç değerleri, tehlikeli elektrik kaçaklarına ve ölümcül kazalara yol açabilmektedir. Ayrıca düşük direnç değeri, kaçak akımların güvenle toprağa iletilmesini sağlar.

Bunun yanında kurulum sonrası mutlaka topraklama testi yapılmalıdır. Bu test, uygun topraklama ölçüm cihazları ile gerçekleştirilmelidir ve sonuçlar kaydedilmelidir. Topraklama çeşitleri farklı olsa da, hepsinde periyodik kontroller ihmal edilmemelidir. Sanayi tesisleri için yıllık, tehlikeli ve patlayıcı maddelerin bulunduğu ortamlarda ise en fazla bir yıl arayla kontroller yapılmalıdır.

Bağlantı noktaları çözülebilir ancak sağlam olmalıdır. Topraklama şebekesini genel şebekeye bağlayan ek yerleri özenle yapılmalıdır. Korozyona ve kopmalara karşı düzenli olarak kontrol edilmelidir. Doğru kurulan bir topraklama sistemi, uzun yıllar güvenle hizmet verecektir.

Topraklama yöntemleri, elektrik güvenliğinin temel taşlarından biridir. Sonuç olarak, doğru bir topraklama sistemi hayat kurtarır, maddi hasarları önler ve cihazlarımızın ömrünü uzatır. Netice itibarıyla, elektrik ile çalışan her ev veya işyerinde güvenliği sağlamak için topraklama yöntemleri konusunda bilinçli olmak şarttır. Çünkü elektrik kaçaklarına karşı alacağınız önlemler, sadece maddi değil, manevi kayıpları da önleyecektir.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

Evde Topraklama Olmamasının Riskleri Nelerdir?

Topraklama olmadığında, elektrik kaçağı durumunda akım doğrudan cihazlara veya kişilere geçebilmektedir. Bu durum, elektrik çarpması riskini artırmakta, cihazların arızalanmasına neden olabilmekte ve yangın tehlikesi oluşturabilmektedir.

Doğru Topraklama Nasıl Yapılır?

Doğru topraklama için, topraklama çubuğu en az 1 metre derinliğe gömülmelidir. Uygun kesitte kablo kullanılmalıdır. Bağlantılar sağlam yapılmalıdır.

Hangi Topraklama Yöntemleri En Yaygın Kullanılmaktadır?

En yaygın topraklama yöntemleri arasında çubuk elektrod, levha elektrod ve şerit elektrod ile yapılan topraklamalar bulunmaktadır. Ayrıca kazayağı biçiminde topraklama, yer altı su boruları ile topraklama ve bina ihata elektrodu ile topraklama da kullanılan diğer yöntemlerdir.

Topraklama Sisteminin Bakımı Nasıl Yapılmalıdır?

Topraklama sistemleri düzenli olarak kontrol edilmelidir ve test edilmelidir. Sanayi tesislerinde yıllık, tehlikeli maddelerin bulunduğu ortamlarda ise en fazla bir yıl arayla kontroller yapılmalıdır. Bağlantı noktaları korozyona ve kopmalara karşı düzenli olarak incelenmelidir.