Yıldırım: Nedir, Nasıl Oluşur, Korunma Yöntemleri Nelerdir?

Yıldırım, doğa olayları arasında en tehlikeli olanlarından birisidir. Yüksek enerjiye sahip olmasıyla can ve mal kaybına sebep olabilmektedir. Yıldırımdan korunma sistemleri ile oluşabilecek zararları azami seviyeye indirmek mümkündür.

Yıldırım Nedir?

Atmosferde meydana gelen yüksek gerilimli bir elektrik boşalmasıdır. Genellikle bulut ve yer arasında meydana gelmektedir. Elektrik yüklerinin, pozitif ve negatif yükler arasındaki gerilim, yüksek seviyeye ulaşması şimşek ve gök gürültüsüne sebep olmaktadır.

Yıldırım Oluşumu Nasıldır?

Atmosferde biriken yüklerin aniden boşalması yıldırım düşmesine neden olmaktadır. Yıldırımın oluşumu şu şekildedir;

• Yüklerin Ayrışması: Sürekli hareket halinde olan buz kristalleri, su damlacıkları ve dolu taneleri çarpışma ve sürtünme sonucu negatif yükler biriktirmektedirler. Bu sebepten ötürü de bulutun üst kısımlarında pozitif yükler oluşturarak ayrışmaktadırlar.
• Yer Yüzünde Yüklenme: Yer yüzeyinin bazı alanlarının pozitif, bazı alanlarının negatif yüklü olması sebebiyle elektrik yüklenmesi meydana gelmektedir.
• Elektrik Boşalması: Ayrışma sonucunda bulut ile yer arasında oluşan potansiyel fark, bulut ile yer arasında iletken bir yol oluşturmaktadır. Bu potansiyel fark, belli bir düzeyi aşması ve havanın yalıtkanlığını kırmasıyla elektrik boşalması gerçekleşmektedir.
• Yıldırımın Parlaması: Elektrik akımının yoğunlaşması sonucu iletkenin kanal boyunca ilerlemesi ve gaz moleküllerini uyarması sonucu ışık yaymaktadır.

Yıldırımdan Korunma Yöntemleri Nelerdir?

Çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Yıldırımdan korunma yöntemleri şu şekildedir;

Aktif Paratoner Sistemleri

Türkiye’de en çok kullanılan sistemlerden biridir. Aktif paratonerler, yaydıkları iyonlar sayesinde yıldırımı belirli bir noktaya toplayarak toprağa güvenli bir şekilde iletmesini sağlamaktadırlar. Ayrıca aktif Paratoner Sistemi, iç yıldırımlık yönüyle parafudr ile desteklenmelidir.

Faraday Kafesi Yöntemi

En bilinen ve güvenli yöntemlerden biridir. Binaların etrafına iletken ağ ve pasif yakalama uçları yerleştirilmektedir. Bu sayede yıldırımın etkisini dağıtarak içerisinde bulunan kişileri ve kullanılan cihazları korumaktadır. Bununla birlikte, yönetmeliğe uygun ve doğru şekilde kurgulanmış bir faraday kafesi, yıldırımın etkilerinden tamamen korunma sağladığı gösterilmiş bir teknolojidir.

İç Yıldırımlık

Cihazları ve elektriksel hasarları önlemek amacıyla kullanılan aşırı gerilim sistemidir. Yıldırımın oluşturduğu ani gerilimi engelleyerek olası bir yangının ve cihaz arızasının önüne geçmektedir.

Topraklama

Doğru şekilde yapılan bir topraklama, yıldırımın oluşturduğu yüksek enerjiyi kontrollü bir şekilde toprağa iletmektedir. Ayrıca, yıldırımdan korunma sistemi ile birlikte mutlaka topraklama da yapılması bina içerisindekileri de güvenceye almaktadır. Bununla birlikte, iyi yapılmamış topraklama da birçok soruna yol açabilmektedir. Bu sebeple topraklama sisteminin uzman kişiler tarafından yapılması önem taşımaktadır.

Sonuç olarak, gerekli önlemler alınmadığı takdirde ciddi sorunlara yol açabilmektedir. Doğru korunma yöntemleriyle, oluşacak zararların önüne geçilebilmektedir. Ayrıca, güvenli bir ortam oluşturabilmek için bu sistemler düzenli olarak kontrol edilmelidir. Bununla birlikte bakımlarının yapılması da büyük bir önem taşımaktadır.